chūn qiū zhū dài fū，jiàn rén yán dòng，yì ér tán qí huò fú，mí bù yàn zhě，zuǒ guó zhū jì kě guān yě。dà dū jí xiōng zhī zhào，méng hū xīn ér dòng hū sì tǐ，qí guò yú hòu zhě cháng huò fú，guò yú báo zhě cháng jìn huò，sú yǎn duō yì，wèi yǒu wèi dìng ér bù kě cè zhě。zhì chéng hé tiān，fú zhī jiāng zhì，guān qí shàn ér bì xiān zhī zhī yǐ。huò zhī jiāng zhì，guān qí bù shàn ér bì xiān zhī zhī yǐ。jīn yù huò fú ér yuǎn huò，wèi lùn xíng shàn，xiān xū gǎi guò。

春秋诸大夫，见人言动，亿而谈其祸福，靡不验者，左国诸记可观也。大都吉凶之兆，萌乎心而动乎四体，其过于厚者常获福，过于薄者常近祸，俗眼多翳，谓有未定而不可测者。至诚合天，福之将至，观其善而必先知之矣。祸之将至，观其不善而必先知之矣。今欲获福而远祸，未论行善，先须改过。

dàn gǎi guò zhě，dì yī，yào fā chǐ xīn。sī gǔ zhī shèng xián，yǔ wǒ tóng wèi zhàng fū，bǐ hé yǐ bǎi shì kě shī?wǒ hé yǐ yī shēn wǎ liè?dān rǎn chén qíng，sī xíng bú yì，wèi rén bù zhī，ào rán wú kuì，jiāng rì lún yú qín shòu ér bù zì zhī yǐ shì zhī kě xiū kě chǐ zhě，mò dà hū cǐ。mèng zǐ yuē: chǐ zhī yú rén dà yǐ。yǐ qí dé zhī zé shèng xián，shī zhī zé qín shòu ěr。cǐ gǎi guò zhī yào jī yě。

但改过者，第一，要发耻心。思古之圣贤，与我同为丈夫，彼何以百世可师?我何以一身瓦裂?耽染尘情，私行不义，谓人不知，傲然无愧，将日沦于禽兽而不自知矣;世之可羞可耻者，莫大乎此。孟子曰：耻之于人大矣。以其得之则圣贤，失之则禽兽耳。此改过之要机也。

dì èr，yào fā wèi xīn。tiān dì zài shàng，guǐ shén nán qī，wú suī guò zài yǐn wēi，ér tiān dì guǐ shén，shí jiàn lín zhī，zhòng zé jiàng zhī bǎi yāng，qīng zé sǔn qí xiàn fú，wú hé kě yǐ bù jù?bù wéi cǐ yě。xián jū zhī dì，zhǐ shì zhāo rán wú suī yǎn zhī shén mì，wén zhī shén qiǎo，ér fèi gān zǎo lù，zhōng nán zì qī bèi rén qù pò，bù zhí yī wén yǐ，wū dé bù lǐn lǐn?bù wéi shì yě。yī xī shàng cún，mí tiān zhī è，yóu kě huǐ gǎi gǔ rén yǒu yī shēng zuò è，lín sǐ huǐ wù，fā yī shàn niàn，suì dé shàn zhōng zhě。wèi yī niàn měng lì，zú yǐ dí bǎi nián zhī è yě。pì rú qiān nián yōu gǔ，yī dēng cái zhào，zé qiān nián zhī àn jù chú gù guò bù lùn jiǔ jìn，wéi yǐ gǎi wéi guì。dàn chén shì wú cháng，ròu shēn yì yǔn，yī xī bù shǔ，yù gǎi wú yóu yǐ。míng zé qiān bǎi nián dān fù è míng，suī xiào zǐ cí sūn，bù néng xǐ dí yōu zé qiān bǎi jié chén lún yù bào，suī shèng xián fú pú sà，bù néng yuán yǐn。wū dé bù wèi?

第二，要发畏心。天地在上，鬼神难欺，吾虽过在隐微，而天地鬼神，实鉴临之，重则降之百殃，轻则损其现福，吾何可以不惧?不惟此也。闲居之地，指视昭然;吾虽掩之甚密，文之甚巧，而肺肝早露，终难自欺;被人觑破，不值一文矣，乌得不懔懔?不惟是也。一息尚存，弥天之恶，犹可悔改;古人有一生作恶，临死悔悟，发一善念，遂得善终者。谓一念猛厉，足以涤百年之恶也。譬如千年幽谷，一灯才照，则千年之暗俱除;故过不论久近，惟以改为贵。但尘世无常，肉身易殒，一息不属，欲改无由矣。明则千百年担负恶名，虽孝子慈孙，不能洗涤;幽则千百劫沉沦狱报，虽圣贤佛菩萨，不能援引。乌得不畏?

dì sān，xū fà yǒng xīn。rén bù gǎi guò，duō shì yīn xún tuì suō wú xū fèn rán zhèn zuò，bù yòng chí yí，bù fán děng dài。xiǎo zhě rú máng cì zài ròu，sù yǔ jué tī dà zhě rú dú shé niè zhǐ，sù yǔ zhǎn chú，wú sī háo níng zhì，cǐ fēng léi zhī suǒ yǐ wéi yì yě。

第三，须发勇心。人不改过，多是因循退缩;吾须奋然振作，不用迟疑，不烦等待。小者如芒刺在肉，速与抉剔;大者如毒蛇啮指，速与斩除，无丝毫凝滞，此风雷之所以为益也。

jù shì sān xīn，zé yǒu guò sī gǎi，rú chūn bīng yù rì，hé huàn bù xiāo hū?rán rén zhī guò，yǒu cóng shì shàng gǎi zhě，yǒu cóng lǐ shàng gǎi zhě，yǒu cóng xīn shàng gǎi zhě gōng fū bù tóng，xiào yàn yì yì。

具是三心，则有过斯改，如春冰遇日，何患不消乎?然人之过，有从事上改者，有从理上改者，有从心上改者;工夫不同，效验亦异。

rú qián rì shā shēng，jīn jiè bù shā qián rì nù lì，jīn jiè bù nù cǐ jiù qí shì ér gǎi zhī zhě yě。qiáng zhì yú wài，qí nán bǎi bèi，qiě bìng gēn zhōng zài，dōng miè xī shēng，fēi jiū jìng kuò rán zhī dào yě。

如前日杀生，今戒不杀;前日怒詈，今戒不怒;此就其事而改之者也。强制于外，其难百倍，且病根终在，东灭西生，非究竟廓然之道也。

shàn gǎi guò zhě，wèi jìn qí shì，xiān míng qí lǐ rú guò zài shā shēng，jí sī yuē: shàng dì hǎo shēng，wù jiē liàn mìng，shā bǐ yǎng jǐ，qǐ néng zì ān?qiě bǐ zhī shā yě，jì shòu tú gē，fù rù dǐng huò，zhǒng zhǒng tòng kǔ，chè rù gǔ suǐ jǐ zhī yǎng yě，zhēn gāo luó liè，shí guò jí kōng，shū shí cài gēng，jǐn kě chōng fù，hé bì qiāng bǐ zhī shēng，sǔn jǐ zhī fú zāi?yòu sī xuè qì zhī shǔ，jiē hán líng zhī，jì yǒu líng zhī，jiē wǒ yī tǐ zòng bù néng gōng xiū zhì dé，shǐ zhī zūn wǒ qīn wǒ，qǐ kě rì qiāng wù mìng，shǐ zhī chóu wǒ hàn wǒ yú wú qióng yě?yī sī jí cǐ，jiāng yǒu duì shí tòng xīn，bù néng xià yàn zhě yǐ。

善改过者，未禁其事，先明其理;如过在杀生，即思曰：上帝好生，物皆恋命，杀彼养己，岂能自安?且彼之杀也，既受屠割，复入鼎镬，种种痛苦，彻入骨髓;己之养也，珍膏罗列，食过即空，疏食菜羹，尽可充腹，何必戕彼之生，损己之福哉?又思血气之属，皆含灵知，既有灵知，皆我一体;纵不能躬修至德，使之尊我亲我，岂可日戕物命，使之仇我憾我于无穷也?一思及此，将有对食痛心，不能下咽者矣。

rú qián rì hǎo nù，bì sī yuē: rén yǒu bù jí，qíng suǒ yí jīn bèi lǐ xiāng gān，yú wǒ hé yǔ?běn wú kě nù zhě。yòu sī tiān xià wú zì shì zhī háo jié，yì wú yóu rén zhī xué wèn yǒu bù dé，jiē jǐ zhī dé wèi xiū，gǎn wèi zhì yě。wú xī yǐ zì fǎn，zé bàng huǐ zhī lái，jiē mó liàn yù chéng zhī dì wǒ jiāng huān rán shòu cì，hé nù zhī yǒu?

如前日好怒，必思曰：人有不及，情所宜矜;悖理相干，于我何与?本无可怒者。又思天下无自是之豪杰，亦无尤人之学问;有不得，皆己之德未修，感未至也。吾悉以自反，则谤毁之来，皆磨炼玉成之地;我将欢然受赐，何怒之有?

yòu wén ér bù nù，suī chán yàn xūn tiān，rú jǔ huǒ fén kōng，zhōng jiāng zì xī wén bàng ér nù，suī qiǎo xīn lì biàn，rú chūn cán zuò jiǎn，zì qǔ chán mián nù bù wéi wú yì，qiě yǒu hài yě。qí yú zhǒng zhǒng guò è，jiē dāng jù lǐ sī zhī。

又闻而不怒，虽谗焰薰天，如举火焚空，终将自息;闻谤而怒，虽巧心力辩，如春蚕作茧，自取缠绵;怒不惟无益，且有害也。其馀种种过恶，皆当据理思之。

cǐ lǐ jì míng，guò jiāng zì zhǐ。

此理既明，过将自止。

hé wèi cóng xīn ér gǎi?guò yǒu qiān duān，wéi xīn suǒ zào wú xīn bù dòng，guò ān cóng shēng?xué zhě yú hào sè，hǎo míng，hǎo huò，hǎo nù，zhǒng zhǒng zhū guò，bù bì zhú lèi xún qiú dàn dāng yī xīn wéi shàn，zhèng niàn xiàn qián，xié niàn zì rán wū rǎn bù shàng。rú tài yáng dāng kōng，wǎng liǎng qián xiāo，cǐ jīng yī zhī zhēn chuán yě。guò yóu xīn zào，yì yóu xīn gǎi，rú zhǎn dú shù，zhí duàn qí gēn，xī bì zhī zhī ér fá，yè yè ér zhāi zāi?

何谓从心而改?过有千端，惟心所造;吾心不动，过安从生?学者于好色，好名，好货，好怒，种种诸过，不必逐类寻求;但当一心为善，正念现前，邪念自然污染不上。如太阳当空，魍魉潜消，此精一之真传也。过由心造，亦由心改，如斩毒树，直断其根，奚必枝枝而伐，叶叶而摘哉?

dà dǐ zuì shàng zhì xīn，dāng xià qīng jìng cái dòng jí jué，jué zhī jí wú gǒu wèi néng rán，xū míng lǐ yǐ qiǎn zhī yòu wèi néng rán，xū suí shì yǐ jìn zhī yǐ shàng shì ér jiān xíng xià gōng，wèi wèi shī cè。zhí xià ér mèi shàng，zé zhuō yǐ。

大抵最上治心，当下清净;才动即觉，觉之即无;苟未能然，须明理以遣之;又未能然，须随事以禁之;以上事而兼行下功，未为失策。执下而昧上，则拙矣。

gù fā yuàn gǎi guò，míng xū liáng péng tí xǐng，yōu xū guǐ shén zhèng míng yī xīn chàn huǐ，zhòu yè bù xiè，jīng yī qī，èr qī，yǐ zhì yī yuè，èr yuè，sān yuè，bì yǒu xiào yàn。

顾发愿改过，明须良朋提醒，幽须鬼神证明;一心忏悔，昼夜不懈，经一七，二七，以至一月，二月，三月，必有效验。

huò jué xīn shén tián kuàng huò jué zhì huì dùn kāi huò chù rǒng dá ér chù niàn jiē tōng huò yù yuàn chóu ér huí chēn zuò xǐ huò mèng tǔ hēi wù huò mèng wǎng shèng xiān xián，tí xié jiē yǐn huò mèng fēi bù tài xū huò mèng zhuàng fān bǎo gài，zhǒng zhǒng shèng shì，jiē guò xiāo zuì miè zhī xiàng yě。rán bù dé zhí cǐ zì gāo，huà ér bù jìn。

或觉心神恬旷;或觉智慧顿开;或处冗沓而触念皆通;或遇怨仇而回嗔作喜;或梦吐黑物;或梦往圣先贤，提携接引;或梦飞步太虚;或梦幢幡宝盖，种种胜事，皆过消罪灭之象也。然不得执此自高，画而不进。

xī qú bó yù dāng èr shí suì shí，yǐ jué qián rì zhī fēi ér jǐn gǎi zhī yǐ。zhì èr shí yī suì，nǎi zhī qián zhī suǒ gǎi，wèi jǐn yě jí èr shí èr suì，huí shì èr shí yī suì，yóu zài mèng zhōng，suì fù yī suì，dì dì gǎi zhī，xíng nián wǔ shí，ér yóu zhī sì shí jiǔ nián zhī fēi，gǔ rén gǎi guò zhī xué rú cǐ。

昔蘧伯玉当二十岁时，已觉前日之非而尽改之矣。至二十一岁，乃知前之所改，未尽也;及二十二岁，回视二十一岁，犹在梦中，岁复一岁，递递改之，行年五十，而犹知四十九年之非，古人改过之学如此。

wú bèi shēn wéi fán liú，guò è wèi jí，ér huí sī wǎng shì，cháng ruò bú jiàn qí yǒu guò zhě，xīn cū ér yǎn yì yě。rán rén zhī guò è shēn zhòng zhě，yì yǒu xiào yàn: huò xīn shén hūn sāi，zhuǎn tóu jí wàng huò wú shì ér cháng fán nǎo huò jiàn jūn zǐ ér nǎn rán xiāng jǔ huò wén zhèng lùn ér bù lè huò shī huì ér rén fǎn yuàn huò yè mèng diān dǎo，shén zé wàng yán shī zhì jiē zuò niè zhī xiāng yě，gǒu yī lèi cǐ，jí xū fèn fā，shě jiù tú xīn，xìng wù zì wù。

吾辈身为凡流，过恶猬集，而回思往事，常若不见其有过者，心粗而眼翳也。 然人之过恶深重者，亦有效验：或心神昏塞，转头即忘;或无事而常烦恼;或见君子而赧然相沮;或闻正论而不乐;或施惠而人反怨;或夜梦颠倒，甚则妄言失志;皆作孽之相也，苟一类此，即须奋发，舍旧图新，幸勿自误。